Stanowisko Clean Cities Campaign w sprawie wprowadzenia Strefy Czystego Transportu w Warszawie

Warszawa znajduje się w czołówce miast z najbardziej zanieczyszczonym powietrzem w Europie. Każdego roku z powodu smogu przedwcześnie umiera w nim ok. 3 tys. osób. Jednym z głównych źródeł zanieczyszczeń powietrza jest transport drogowy odpowiedzialny za emisje pyłów zawieszonych PM10, PM2,5, a przede wszystkim rakotwórczych tlenków azotu (NOx).

Udowodniono już wpływ zanieczyszczeń z transportu m.in. na zmniejszenie parametrów czynnościowych płuc, zwiększenie częstości infekcji i chorób alergicznych dróg oddechowych u dzieci. Są one szczególnie narażone na konsekwencje oddychania zanieczyszczonym powietrzem ponieważ ich organizmy wciąż się rozwijają, wdychają one też więcej powietrza w przeliczeniu na kilogram masy ciała od osób dorosłych, znaczenie ma również ich niewielki wzrost i wdychanie zanieczyszczeń bliżej źródła ich emisji. Do grup zagrożonych należą także kobiety w ciąży, osoby z chorobami przewlekłymi oraz osoby starsze.

Niezwłoczne ograniczenie emisji z transportu drogowego jest szczególnie istotne w świetle aktualizacji rekomendacji WHO dotyczących górnych poziomów stężeń zanieczyszczeń powietrza. Graniczny poziom stężenia został obniżony dla dwutlenku azotu aż czterokrotnie (poziom stężenia średniorocznego został obniżony z 40µg/m3 do 10µg/m3 i dodano dodatkową rekomendację co do maksymalnego stężenia średniodobowego – do 25µg/m3). Natomiast wyniki badań przeprowadzonych w Warszawie, Krakowie, Wrocławiu, Łodzi i Poznaniu – przez Polski Alarm Smogowy wykazały, że odnotowane wartości NO2 bardzo często przekraczały normę przyjętą w prawie unijnym i polskim dla rocznego stężenia (40 µg/m3). W wielu przypadkach mieliśmy do czynienia ze znacznymi przekroczeniami norm:  powyżej 50 µg/m3, a nawet ponad 60 µg/m3.

Strefy Czystego Transportu są sprawdzonym narzędziem poprawy jakości powietrza w mieście.

Obowiązkiem władz miasta jest podjęcie wszelkich niezbędnych starań zmierzających do poprawy jakości powietrza w mieście. SCT to sprawdzony sposób walki ze smogiem wprowadzony  w ponad 320 miastach Europy. Z zadowoleniem przyjmujemy informację o obowiązku wdrożenia tego narzędzia także w Warszawie. Opierając się na powyższej diagnozie sytuacji i wynikającej z niej skali problemu przedstawiamy następujące postulaty:

1. Strefa czystego transportu powinna objąć całe miasto, ponieważ:

• większy obszar od razu przyniesie korzyści zdrowotne wszystkim osobom mieszkającym w Warszawie,
• większy obszar ułatwi kontrolę przestrzegania regulacji, co zwiększy skuteczność strefy.

2. Strefa powinna być wprowadzona jak najszybciej – od lipca 2024.

Wyniki kolejnych badań wpływu zanieczyszczenia powietrza przez samochody na zdrowie dzieci nie pozostawiają wątpliwości. Nie mamy czasu do stracenia, a obowiązkiem władz miasta jest podjęcie wszelkich niezbędnych działań chroniących zdrowie najsłabszych.

3. Wejście w życie kolejnych ograniczeń (etapów), powinno być za każdym razem bardzo wyraźnie i ze sporym wyprzedzeniem komunikowane przez miasto w przestrzeni publicznej i w mediach społecznościowych, aby nikt nie był zaskoczony zmianami.  Kilkumiesięczny okres karencji mógłby zwiększyć akceptowalność tych działań.

4. Od 2030 r. powinien obowiązywać zakaz wjazdu i poruszania się po strefie pojazdami osobowymi i dostawczymi do 3, 5 ton napędzanymi  silnikami diesla, niezależnie od przypisanej normy Euro lub daty produkcji/pierwszej rejestracji, przy jednoczesnym pozostawieniu normy Euro 6 lub Euro 5 jako kryterium wjazdu dla pojazdów z silnikami benzynowymi. Taki zapis zachęci operatorów pojazdów komercyjnych do inwestycji w pojazdy zeroemisyjne i niskoemisyjne, które wówczas będą już konkurencyjne cenowo wobec samochodów z silnikami spalinowymi.

5. Miasto powinno wyznaczyć i wyraźnie zakomunikować termin, od którego po strefie będą mogły poruszać się wyłącznie pojazdy zeroemisyjne. Takie cele istnieją już w innych europejskich miastach.  

6. Ze względu na wysoki udział emisji transportowych samochodów dostawczych, uważamy, że miasto powinno wspierać powstawanie punktów przeładunkowych, położonych w bezpiecznej odległości od skupisk ludzkich, z których firmy kurierskie będą rozwozić ładunki po mieście przy wykorzystaniu pojazdów zeroemisyjnych.

7. Wdrażanie równoległych polityk 

Równolegle do niezwłocznego wdrożenia SCT, wzywamy miasto do:

–Zmian infrastrukturalnych dających więcej przestrzeni pieszym i rowerzystom, poprawiających jakość i bezpieczeństwo  oraz   zapewniających spójność sieci infrastruktury pieszej i rowerowej zgodnie ze standardami CROW.

–Wdrożenia ogólnomiejskiego programu Szkolnych Ulic – polegającego na ograniczeniu ruchu samochodowego wokół placówek edukacyjnych i tworzenie atrakcyjnej infrastruktury miejskiej wokół nich, wspierających aktywność na świeżym powietrzu. Przy placówkach edukacyjnych umieszczonych w bliskiej odległości od ulic gdzie ograniczenie ruchu jest utrudnione, postulujemy stworzenie zielonych barier ochronnych w postaci odpowiednio zagęszczonych i wysokich żywopłotów.

–Dalszego rozwoju transportu publicznego, rozumianego jako poprawa jego dostępności, niezawodności i jakości usług, w tym:

• zwiększenia częstości połączeń tam, gdzie ich liczba jest niewystarczająca,
• tworzenia nowych połączeń regularnych lub wdrażanie transportu na życzenie (zależnie od potrzeb),
• uprzywilejowania transportu publicznego w korzystaniu z infrastruktury drogowej poprzez tworzenie buspasów,
• integracji biletowo-taryfowej z gminami metropolii warszawskiej (wspólne bilety),
• integracji multimodalnej (ułatwienie łączenia w jednej podróży kolei, autobusu, czy tramwaju i roweru miejskiego),
• tworzenia węzłów przesiadkowych i koordynacja rozkładów jazdy, parkingi P+R na stacjach i przystankach położonych na obrzeżach i poza granicami Warszawy,
• współpracy z gminami metropolii warszawskiej w zakresie rozwoju połączeń i budowy parkingów P+R,
• zwiększenia dostępności informacji o połączeniach, czasach podróży i oczekiwania
• wymiany floty miejskiej na bezemisyjną i dostosowaną do potrzeb mieszkańców (w tym do potrzeb osób z niepełnosprawnościami),

-Tworzenia hubów współdzielonej mobilności na obszarach, gdzie rozwój transportu publicznego nie będzie możliwy w krótkim czasie. Mogą one zawierać pojazdy mikro mobilności, takie jak elektryczne rowery i  skutery, a także współdzielone samochody elektryczne.

8. Działań na rzecz sprawiedliwości społecznej

Aby mieć pewność, że osoby w najtrudniejszej sytuacji materialnej będą mieć zapewnione odpowiednie wsparcie, rekomendujemy wprowadzenie następujących rozwiązań:

1. Programu dofinansowania zakupu rowerów, rowerów cargo i rowerów ze wspomaganiem elektrycznym, a także zniżek na korzystanie z systemu roweru miejskiego i z transportu publicznego,
2. programów recyklingu zużytych pojazdów na wzór londyński czy paryski powinny być stworzone przez miasto Warszawa, oferując osobom z niskimi dochodami, które zdecydują się złomować stare auto, dostęp do alternatywnych środki transportu (tzw. kredyty mobilności),
3. ułatwienia dostępu do samochodów elektrycznych dla grup wrażliwych, które korzystają z samochodów w celu zaspokojenia podstawowych potrzeb, takich jak zakupy spożywcze i dojazdy do pracy (systemy car sharing, społeczny leasing aut elektrycznych),
4. rozwój i wsparcie działalności kooperatyw samochodów elektrycznych, na wzór spółdzielni kultury.

9. Automatyzacji kontroli

Uważamy, że należy dążyć do wprowadzenia automatyzacji procesu monitoringu przestrzegania wymogów SCT przez użycie kamer. Taka automatyzacja może zostać również wykorzystywana przy kontroli uprawnień do korzystania przez pojazdy z buspasów. Innym narzędziem kontrolnym wartym rozważenia są wyposażone w monitoring wizyjny samochody sprawdzające uiszczanie opłat w strefie płatnego parkowania niestrzeżonego. Pozwoli to na znacznie lepsze monitorowanie i lepsze przestrzeganie przepisów, jak pokazuje przykład z Amsterdamu: przestrzeganie przepisów wzrosło z 66% przed egzekwowaniem wideo do 97% po wprowadzeniu tego rozwiązania.

Wiemy, że wprowadzenie Strefy Czystego Transportu wymaga podjęcia odważnych i stanowczych decyzji. Jesteśmy jednak zdania, że zdrowie  jest wartością nadrzędną i nie podlega relatywizacji. Nie możemy zapominać, że dzisiejsze dzieci w niedalekiej przyszłości będą odgrywać kluczową rolę w rozwoju naszego kraju i społeczności go tworzących. Warunki, w których dorastają powinny być zatem jak najlepsze.